WĄS

forma żeńska równa formalnie męskiej: Wąs

forma żeńska z sufiksem –owa, -ina/-yna: Wąsowa

forma żeńska z sufiksem –ówna, -anka: Wąsówna

inne: Wąsewna

komentarz: Formant -owa tworzy nazwiska odmężowskie, zaś formant -ówna odojcowskie. Obecnie nazwiska w takim kształcie kobiety używają zwyczajowo. Natomiast nazwiska odmężowskie z formantami -ewna znane są w języku mówionym.

• Wąs, Wons, Wans, Wus RymNPol II 662
• Nicolaus Wansz, kmeto de Nadzow 1398 SSNO VI 38
• Brzozowka ... cuius dominium pertinet ad Derslaum Wąnsz de Smogorzow, nobilem de domo Cygnorum 1470-80 SSNO VI 38
• Districtus Oppoczensis ... Byelyeyowycze, Mroczkow, nobilis Andreas Wąssch 1508 AntrP VI
• Martinus Wąsowicz, caldearius, , Jacobi olim Wąs, caldearii, suburbani, civis Leopoliensis, filius 1574 AntrP VI
• Regina Wąszowa de Podborze 1595 AntrP VI
• hon(estus) Andrzej Wąs, szewc i obywatel bidgoski 1617 AntrP VI
• Catharina Wąsewna (de Zakrzewo) 1776 AntrP VI
• Starostwo krzepickie ... wieś Iwanowice ... Stanisław Wąs 1789 AntrP VI
• Rosemarie Wąs 1842 NOles 124

• od wyrazu pospolitego
  • przezwiskowe
    Wąs, od ap. wąs 'zarost nad górną wargą u mężczyzn; puch na nasionach niektórych roślin' Sstp, por. NAp

• niederywowane
Wąs

Wons (zob.), Wans, Wus, Wąś (zob.)

Formy Wons, Wans (potwierdzona wyłącznie historycznie) to warianty graficzne, pod wpływem języka niemieckiego, występują na Pomorzu i na Śląsku, odmianka Wus pod wpływem języków wschodniosłowiańskich (głównie białoruskiego), Wąś - forma z palatalnym wygłosem. Na gruncie obcym nazwisko występuje w wersji graficznej Wons. Duża frekwencja nazwiska w Niemczech i wykaz towarzyszących mu imion (niemieckie) sugeruje, że jest to identycznie brzmiące nazwisko, ale genetycznie niemieckie

• Niemcy / liczba wystąpień: 580 / źródło: http://legacy.stoepel.net/en/Default.aspx
• USA / liczba wystąpień: 201 / źródło: http://www.britishsurnames.co.uk/
• Francja / liczba wystąpień: 43 / źródło: http://www.journaldesfemmes.com/nom-de-famille
• Norwegia / liczba wystąpień: 25 / źródło: http://www.ssb.no/navn
• Szwecja / liczba wystąpień: 11 / źródło: http://www.scb.se/Pages/NameSearch
• Australia / liczba wystąpień: 6 / źródło: http://www.britishsurnames.co.uk/
• Austria / liczba wystąpień: 5 / źródło: http://www.verwandt.at
• Czechy / liczba wystąpień: 1 / źródło: https://www.kdejsme.cz/prijmeni/Was/hustota/

Nazwisko najczęstsze w Małopolsce (tarnowskie, krakowskie) i na Mazowszu. Poza granicami Polski w formie adaptacji Was (bez znaku diakrytycznego ), Wons, Vons .

• K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny / rok: 1999/ tom: II
• Słownik staropolskich nazw osobowych / rok: 1981/ tom: VI